Het belang van de brandweer en de mentale belasting van hun werk

De brandweer heeft een belangrijke rol in onze samenleving. Ze zijn de zogenaamde first responders; zij zijn bij noodsituaties vaak als eerste ter plaatse waar zij niet zelden hun eigen leven riskeren om anderen te redden. Deze heldhaftige rol brengt echter ook een aanzienlijke mentale belasting met zich mee.

Voortdurende blootstelling aan gevaarlijke en stressvolle situaties kan leiden tot ernstige psychologische problemen, waaronder posttraumatische stressstoornis (PTSS). Hoewel PTSS bij de politie en defensie een erkende beroepsziekte is, wordt PTSS bij de meeste veiligheidsregio’s tot op heden niet als beroepsziekte erkend.

Wat is PTSS en hoe beïnvloedt het brandweerlieden?

PTSS is een psychische aandoening die kan ontstaan na (herhaalde) blootstelling aan een traumatische gebeurtenis, zoals een ernstige ongeluk, blootstaan aan geweld, of, in het geval van brandweerlieden, confrontatie met ernstig verminkte of dodelijke slachtoffers, veelvuldig verrichten van reanimaties, en  blootstelling aan levensbedreigende situaties.

Brandweerlieden lopen een hoog risico op het ontwikkelen van PTSS door de aard van hun werk. Ze worden dagelijks blootgesteld aan potentieel traumatische gebeurtenissen. Deze aanhoudende stress kan ertoe leiden dat op een bepaald moment de verwerking van de gebeurtenissen wordt verstoord en zich een PTSS ontwikkeld.

De gevolgen van PTSS kunnen desastreus zijn en het leven van een brandweerman of – brandweervrouw, volledig verwoesten. De PTSS kan zowel op emotioneel, sociaal en financieel niveau het leven negatief beïnvloeden.

Oorzaken van PTSS bij brandweerlieden

Hoewel de specifieke oorzaken van PTSS variëren van persoon tot persoon, is er een gemeenschappelijke factor en dat is het meemaken van een traumatische gebeurtenis. Waarom de één wel en de ander geen PTSS ontwikkelt na het meemaken van een traumatische gebeurtenis is nog niet goed te verklaren.

Andere factoren die een rol kunnen spelen bij het ontwikkelen van een PTSS zijn onder andere:

  • persoonlijke karakter;
  • persoonlijke aanleg;
  • de wijze waarop je een moeilijke situatie verwerkt (coping);
  • wel of geen steun ontvangen na een traumatische gebeurtenis.

Dat de brandweer een beroepsgroep is die een grote kans loopt op het ontwikkelen van een beroepsgerelareerde PTSS heeft vooral te maken met de grote frequentie waarmee blootstelling aan traumatische gebeurtenissen plaatsvindt. Dit kan leiden tot een opeenstapeling van trauma, wat de kans op PTSS aanzienlijk verhoogt.

Ook de werkcultuur kan een negatieve rol spelen bij het ontwikkelen van PTSS. In een ‘macho’ werkomgeving waar praten over emotie als zwak wordt beschouwd, kan er druk zijn om ‘sterk’ te blijven en geen tekenen van emotionele nood te vertonen. Een hulpvraag wordt daardoor niet gesteld waardoor behandeling wordt uitgesteld en de klachten uiteindelijk verslechteren en soms chronisch worden.

Symptomen van PTSS bij brandweerlieden

Het vroegtijdig herkennen van de symptomen van PTSS is een cruciale stap in het krijgen van de nodige hulp. Deze symptomen kunnen variëren, maar omvatten vaak:

  • Herbelevingen: Dit kan inhouden dat je opdringerige, ongewenste herinneringen aan het trauma hebt, nachtmerries, of zelfs flashbacks waarin je voelt alsof je het trauma opnieuw beleeft.
  • Vermijding: Dit kan betekenen dat je plaatsen, activiteiten, of mensen die je aan het trauma herinneren, vermijdt.
  • Negatieve veranderingen in denken en stemming: Dit kan inhouden dat je moeite hebt met het herinneren van belangrijke aspecten van het trauma, negatieve gedachten over jezelf of anderen, gevoelens van hopeloosheid over de toekomst, of verminderde interesse in activiteiten die je ooit plezierig vond.
  • Veranderingen in fysieke en emotionele reacties: Dit kan inhouden dat je gemakkelijk schrikt, moeite hebt met slapen, geïrriteerdheid, agressief gedrag, of overmatige waakzaamheid.

De impact van PTSS op het leven van een brandweerman

PTSS kan een diepgaande en een ontwrichtende impact hebben op alle aspecten van het leven van een brandweerman, zijn partner en gezin. Door de klachten van de PTSS kunnen (tijdelijk) problemen ontstaan bij het uitvoeren van arbeid in de zin van:

  • conflicten met leidinggevenden en collega’s;
  • concentratieproblemen;
  • te laat komen;
  • energieloos
  • mijden van situaties in verband met angstgevoelens.

Langdurige ziekmelding en mogelijk arbeidsongeschiktheid zullen leiden tot een verlies aan inkomen (denk aan lager salaris, mislopen promoties en minder pensioenopbouw).

Maar ook binnen het gezin kunnen problemen ontstaan door de PTSS gerelateerde problemen. Slachtoffers met PTSS kunnen snel agressief of woede uitbarstingen krijgen, ook kunnen zij overmatig drank of drugs gaan gebruiken om hun problemen te verdoven, voelen zich onbegrepen en kunnen zich sociaal isoleren (terugtrekken). Voor partners en kinderen zijn de veranderingen door de PTSS soms moeilijk te begrijpen en ook lastig om mee om te gaan.

Het belang van adequate ondersteuning en behandeling voor brandweerlieden met PTSS

Zodra wordt vastgesteld dat de brandweerman of-vrouw problemen ervaart met de verwerking van één en of meerdere gebeurtenissen en symptomen van PTSS worden waargenomen, is snelle en effectieve behandeling cruciaal. Uit de literatuur blijkt dat snelle behandeling de kans op genezing of verminderen van de klachten vergroot.

Er zijn verschillende behandelingen beschikbaar, waaronder cognitieve gedragstherapie, EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) en medicatie.

Naast medische behandeling, is ondersteuning van collega’s, familie en vrienden van onschatbare waarde. Begrip en empathie kunnen brandweerlieden met PTSS helpen om zich minder geïsoleerd te voelen en hen aanmoedigen om hulp te zoeken.

Werkgevers hebben ook een rol te spelen in de ondersteuning van brandweerlieden met PTSS. Dit kan betekenen dat er passende aanpassingen worden gedaan aan de werkomgeving, het aanbieden van mentale gezondheidszorg en het bevorderen van een werkcultuur waarin het veilig is om over mentale gezondheidsproblemen te praten.

Recht op schadevergoeding voor PTSS bij brandweerlieden

Elke werkgever heeft een zorgplicht tegenover zijn personeel! Deze plicht is streng en simpel gezegd komt het erop neer hoe risicovoller het werk is, des te meer maatregelen de werkgever moet nemen om voor de veiligheid van het personeel te zorgen.

Niet ter discussie staat dat brandweerpersoneel een hoog risico loopt op het ontwikkelen van PTSS; dit is een beroepsrisico. De werkgever moet dus een zorgbeleid hebben om zoveel als mogelijk te voorkomen dat brandweerpersoneel PTSS kan ontwikkelen. En als een PTSS aan de orde is, dan moet de werkgever zorgen voor de mogelijkheid van snelle medische interventie en behandeling, het bieden van een financieel vangnet en hulp bij re-integratie.

Op het moment dat duidelijk wordt dat de werkgever onvoldoende zorg heeft verleend – anders gezegd de zorgplicht heeft geschonden -, dan is de werkgever aansprakelijk en moet de schade door de PTSS volledig worden vergoed.

De schadevergoeding kan omvatten:

  • Vergoeding van kosten voor medische behandeling en therapie;
  • Compensatie voor verlies van inkomen (lager salaris, mislopen promoties en pensioenschade);
  • Vergoeding van kosten voor hulp in de huishouding;
  • vergoeding van kosten voor hulp in en rondom de woning (klussen en tuinwerk);
  • vergoeding voor pijn, verdriet en lijden
  • Vergoeding voor andere kosten die direct verband houden met de PTSS.

Om in aanmerking te komen voor deze compensatie, moet de brandweerman kunnen aantonen dat hun PTSS een gevolg is van het werk en dat de werkgever zijn zorgplicht heeft geschonden. Dit is kan complex zijn en vaak is het raadzaam om juridische bijstand te zoeken bij dit juridische proces.

De noodzaak om het bewustzijn en de ondersteuning voor PTSS bij brandweerlieden te verbeteren

Het is duidelijk dat PTSS een ernstige en veelvoorkomende aandoening is onder brandweerlieden, met verwoestende gevolgen voor zowel het individu als de mensen om hen heen. Het is essentieel dat er binnen de brandweer meer gedaan wordt om het bewustzijn en de begrip voor deze aandoening te verbeteren, om te zorgen voor betere preventie, vroegtijdige opsporing en behandeling.

Daarnaast moet er meer worden gedaan om ervoor te zorgen dat brandweerlieden die met PTSS kampen, toegang hebben tot de compensatie en ondersteuning waar ze recht op hebben. Bent u werkzaam bij de brandweer en hebt u te maken met een beroepsgerelateerde PTSS?

Neem contact op met een van onze advocaten. DLSA is gespecialiseerd op het gebied van het claimen van schade bij geüniformeerden (politie, defensie en brandweer) door PTSS.